Door: De Morgen 7-6-2019
Het aantal geïnterneerden in onze gevangenissen is de afgelopen jaren sterk gedaald, maar die daling stokt. Op dit moment wachten 540 geïnterneerden, die recht hebben op betere zorg, in Belgische cellen. Wachten ons opnieuw veroordelingen door Europa?
Tot 2014 zaten er elk jaar ongeveer 1.100 geïnterneerden in de Belgische gevangenissen, mensen die een misdrijf hebben gepleegd maar door hun geestelijke gezondheid niet schuldbekwaam zijn. Vanaf 2014 daalde het aantal geïnterneerden in de gevangenissen elk jaar sterk, tot 560 in 2018. Een jaar later zijn het er nog 540, in vergelijking met vorige jaren een stagnering. Dat blijkt uit cijfers van de Federale Overheidsdienst Justitie. Hoe kan dat?
Sinds 1998 liep België de ene na de andere Europese veroordeling op, omdat geïnterneerden te weinig zorg en te weinig perspectief krijgen in de gevangenissen. Een waaier aan ingrepen heeft gezorgd voor de sterke daling vanaf 2014. Zo is het moeilijker om iemand te interneren sinds de interneringswet van minister van Justitie Koen Geens (CD&V) uit 2016, die stelt dat er sprake moet zijn van feiten die een ‘aantasting van de fysieke of psychische integriteit’ veroorzaken. Er kwamen bovendien ook extra bedden in psychiatrische ziekenhuizen en er kwamen twee hoogbeveiligde centra voor forensische psychiatrie (FPC), in Antwerpen en Gent, voor geïnterneerden die een gevaar vormen voor de maatschappij.
Nu lijkt de daling tot stilstand te komen. Er staat een nieuw FPC gepland in Waver, maar dat gaat pas ten vroegste in 2023 open. En Paifve, een gevangenis met 199 gedetineerden, wordt omgebouwd tot FPC, maar ook dat vraagt tijd. De doorstroming vanuit de bestaande FPC’s loopt ondertussen moeizamer dan verwacht.
Van de 540 geïnterneerden in de gevangenis staan er op dit moment 59 op een wachtlijst voor een plaats in zo’n hoogbeveiligd FPC. Een van hen is de zoon van Yvan Pieters, die zijn verhaal doet bij De Morgen. “Ik ontken niet dat mijn zoon een gevaar betekent, maar dat men een jongeman met psychiatrische problemen opsluit in een gevangenis zonder enige vorm van begeleiding of behandeling vind ik voor een beschaafd land als België een ware schande. Psychiatrische patiënten horen niet thuis in een gevangenis.”
De interneringswet stelt dat geïnterneerden recht hebben op “individueel aangepaste zorg, in een traject waarbij elke stap in het teken staat van de behandeling en de re-integratie”. Het kabinet van minister Geens stelt dat er verder wordt gewerkt op de ingeslagen weg. “Alles gaat stap voor stap, maar Justitie en Volksgezondheid alsook de Gemeenschappen hebben hier veel inspanningen geleverd en dat moet blijven gebeuren”, zegt zijn woordvoerder.
Het zal nog moeten blijken of het Europese Hof voor de Rechten van de Mens vrede neemt met de inspanningen. Advocaat Peter Verpoorten, goed voor 18 van de 25 Europese veroordelingen, denkt van niet. “België kreeg in 2016 twee jaar om de zaken op orde te brengen, en intussen werden alle hangende rechtszaken bevroren. Maar nu die deadline is verlopen, worden de zaken weer in gang gezet. Ik heb zelf een vijftigtal dossiers die hangend zijn bij het Europees Hof. Het staat in de sterren geschreven dat België daar veroordelingen zal krijgen. Het gaat nog altijd om meer dan 500 mensen die niet de nodige begeleiding krijgen en geen enkel uitzicht krijgen op re-integratie in de samenleving.”