Incidentenpolitiek in de zorg: tijd voor duurzame verandering

 

Telkens wanneer er een incident plaatsvindt in de zorgsector – of het nu gaat om misstanden in woonzorgcentra, problemen in de kinderopvang of medische fouten – volgen snelle politieke reacties. Beleidsmakers kondigen strengere controles en nieuwe regels aan om de publieke onrust te temperen. Maar deze reactieve incidentenpolitiek leidt zelden tot duurzame verbeteringen en kan zelfs een averechts effect hebben.

Toch tonen projecten uit de zorg  aan dat het ook anders kan. In plaats van een cultuur van angst en strenge regelgeving, zetten organisaties  in op innovatie, autonomie van medewerkers en kwaliteitsvolle zorg vanuit een positieve visie. Dit soort initiatieven bewijst dat de sector meer nood heeft aan coaching en begeleiding dan aan louter controle.

De valkuil van incidentenpolitiek

Wanneer er iets misgaat in de zorg, lijkt de standaardreactie: meer inspecties, meer sancties en strengere vergunningsvoorwaarden. Dit leidt tot:

• Verhoogde bureaucratie, waardoor zorgverleners meer tijd kwijt zijn aan papierwerk dan aan zorg.
• Angstcultuur, waarin medewerkers schrik hebben om fouten te maken en daardoor minder initiatief nemen.
• Afname van het zorgaanbod, omdat voorzieningen met lage scores soms gedwongen worden te sluiten (zoals Lin, 2015 aantoont).
• De sector kinderopvang is hier een treffend voorbeeld van. Na verschillende incidenten werd het toezicht strenger, maar de fundamentele problemen – zoals te hoge werkdruk en personeelstekort – bleven bestaan. Het gevolg? Nog meer uitstroom van medewerkers en sluitingen van opvangplaatsen, wat de kwaliteit juist verder onder druk zet.

En soms wordt het incident ook gelinkt aan problemen in de sector, terwijl het er misschien weinig mee te maken heeft (2).

Een duurzaam alternatief: leren en begeleiden in plaats van straffen

In plaats van incidentenpolitiek is er nood aan een fundamentele koerswijziging.

Dit vraagt om:

• Begeleiding en coaching in plaats van enkel controle
• Lerende organisaties waarin fouten leiden tot verbeteringen in plaats van sancties.
• Zorgprofessionals moeten ruimte krijgen om te groeien, zonder de constante dreiging van sluiting of boetes.
• Focus op kwaliteit in plaats van bureaucratie
• Minder administratieve lasten, meer aandacht voor de echte zorgervaring van bewoners en cliënten.
• Voorzieningen zoals De Wingerd in Leuven tonen aan dat autonomie en vernieuwing betere resultaten opleveren dan een starre regelgeving.
• Investeren in mensen
• Meer opleidings- en bijscholingsmogelijkheden voor medewerkers, zodat zij sterker in hun job staan.
• Betere loopbaanondersteuning, zodat zorgprofessionals gemotiveerd blijven en langer in de sector werken.
• De zorg heeft visie nodig, geen paniekbeleid

Voorbeelden zoals  De Wingerd  (Radio 1, 24 maart) en tal van andere innovatieve zorginitiatieven bewijzen dat kwaliteit niet voortkomt uit angst, maar uit vertrouwen en begeleiding. Incidentenpolitiek biedt snelle, maar vaak schadelijke oplossingen. Tijd voor een shift naar een duurzaam, mensgericht zorgbeleid dat inzet op leren en groeien in plaats van louter bestraffen.

Bronnen:

1/ Knack, 27 maart 2025: ‘Mishandeling in woonzorgcentra? Meer regels zullen niet volstaan’

2/ Humo, 27 maart 2025:, Lezersbrief: ‘Ons verzorgend personeel heeft het moeilijk. Daar heeft het misbruik in Oudenaarde en Kortrijk niks mee te maken’

3/ Radio 1, 24 maart 2025, Getuigenis Jan Vanwezer, campusdirecteur van woonzorgcentrum De wingerd in Leuven. 

4/ De Zevende dag, 23 maart 2025 Margot Cloet: "Hoeveel willen we investeren in de zorg voor ouderen? Dat is de vraag" 

5/ VRT-NWS, 22 maart 2025. Oudenaarde laat externe experten woonzorgcentrum Meerspoort doorlichten na grensoverschrijdend gedrag